Առաջադրանքների փաթեթ: ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ 1-30-Ը

Առաջադրանք 1․ Հայակական լեռնաշխարհի լեռնագրություն

• Արևելապոնտական լեռներ
• Հյուսիսային Տավրոս
• Ներքին Տավրոս
• Հայկական կամ հարավային Տավրոս
• Հայկական պար
• Մեծ Կովկասյան լեռնաշղթա
• Միջագետքի դաշտավայր
• Կուր-Արաքսյան դաշտավայրը
• Մեսխեթի լեռներ
• Թրիալեթի լեռնաշղթա
• Վիրահայոց լեռներ
• Արեգունու լեռներ
• Վարդենիսի լեռներ
• Վայքի լեռներ
• Սյունիքի բարձրավանդակ
• Ջավախքի բարձրավանդակը (Վրաստան)
• Բազումի
• Փամբակի
• Ծաղկունյաց
• Գուգարանց
• Գեղամա
• Բարգուշատի
• Մեղրու լեռներ
• Սևանի լեռները (Հայաստան)
• Արցախի լեռներ (ԼՂՀ)
• Զանգեզուրի լեռնաշղթա (Հայաստան)

Առաջադրանք 2․ Հայակական լեռնաշխարի ջրագրություն․

• Արաքս
• Ճորոխ
• Տիգրիս
• Եփրատ
• Ախուրյան
• Կուր
• Քասախ
• Դեբեդ
• Հրազդան
• Արփա
• Վեդի
• Աղստև
• Ազատ
• Որոտան
• Ողջի
• Տավուշ
• Փամբակ
• Ձորագետ
• Գետիկ

Անվանում	Թափվելու տեղ	Գետի ընդհանուր երկարությունը (կմ)	Երկարությունը Հայաստանի տարածքում (կմ)
Փամբակ	Դեբեդ	86	86
Ձորագետ	Դեբեդ	57	57
Դեբեդ	Խրամի	178	152
Աղստև	Քուռ	133	99
Գետիկ	Աղստև
Արաքս	Քուռ	1072	158
Ախուրյան	Արաքս
Մանթաշ	Ախուրյան
Մեծամոր(Սևջուր)	Արաքս	40	40
Քասախ	Մեծամոր(Սևջուր)	89	89
Գեղարոտ	Քասախ
Ամբերդ	Քասախ
Հրազդան	Արաքս	141	141
Մարմարիկ	Հրազդան	37-42	37-42
Մեղրաձոր	Մարմարիկ	14,7
Դալար	Հրազդան	13	13
Արայի	Հրազդան	16	16
Գետառ	Հրազդան	24	24
Ազատ	Արաքս	56	56
Վեդի	Արաքս	58	58
Շաղափ	Վեդի	19	19
Արածո	Արաքս	40	25
Արփա	Արաքս	126	90
Դարբ	Արփա	22	22
Հերհեր	Արփա	28	28
Մալիշկա	Արփա	16	16
Ելփին	Արփա	23	23
Եղեգիս	Արփա	47	47
Սելիմ	Եղեգիս
Մեղրի	Արաքս	32	32
Ծավ	Արաքս
Ողջի	Արաքս	88	56
Գեղի	Ողջի
Որոտան	Արաքս	179	119
Մասրիկ	Սևանա լիճ	43	43
Ձկնագետ	Սևանա լիճ	22	22
Վարդենիս	Սևանա լիճ	28	28
Ծակքար	Սևանա լիճ	28	28
Արգիճի	Սևանա լիճ	51	51
Գավառագետ	Սևանա լիճ	24	24

Սեպտեմբերի 24

Առաջադրանք․ Ուրվագծային քարտեզի վրա նշի՜ր

• Հայաստանի Հանրապետության մարզերը։
• Առանձնացնել մարզերի գլխավոր քաղաքները։
• Նշել գլխավոր լեռնագրական միավորները։
• Առանձնացնել գլխավոր գետային ցանցը։

ՀՀ ջրագրական քարտեզ

Առաջադրանք 3․ Քարտեզներից օգտվելով նշի՜ր

• Արևելա-Պոնտական լեռներ, Հայկական Տավրոս, Հայկական Պար
• Սևանա լիճ, Վանա լիճ, Սևանա լիճ
• Ճորոխ գետը, Արաքս գետը,Եփրատ գետը, Տիգրիս գետը
• Նշիր նաև լեռան բարձրությունը
  • Մասիս լեռը, Սիս լեռը, Արագած լեռը, Թոնդրակ լեռը, Սիփան լեռը, Մարութա լեռը, Ջիլո լեռը և Արարատ լեռ

Առաջադրանք 4․ Ստեղծի՜ր լեռնագրական և ջրագրական քարտեզ․

ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 1-10-Ը

Առաջադրանք 5․ Արագածոտնի մարզ

• Ներկայացնել Արագածոտնի մարզի աշխարհագրական դիրքի առանձնահատկությունները։
  • Մարզի տարածքը կազմում է 2756 կմ2 (ՀՀ ընդհանուր տարածքի 9,3%), որտեղ բնակվում է 128,5 հազ. մարդ (ՀՀ բնակչության 4,3%, 01.01.2017թ.): Մարզի բնակավայրերի թիվը 120 է, որից 3 քաղաք և 117 գյուղ: Ագրոտուրիզմի զարգացման համար կարևոր ցուցանիշ է գյուղատնտեսական նշանակության հողերի ցուցանիշները՝ 218.219 հա, որից վարելահողեր՝ 54,100 հա։ Նրա հարավային կեսում՝ նախալեռնային գոտում, գերակշռում է բուսաբուծությունը, պտղաբուծությունը, ալկոհալային խմիչքների, պահածոների արտադրությունը (Աշտարակ, Օշական, Արտենի, Ոսկեվազ, Կարբի և այլն): Այս գոտին ընդգրկում է Թալինի տարածաշրջանի ցածրադիր հատվածները և Աշտարակի տարածաշրջանը գրեթե ամբողջությամբ: Գոտուն բնորոշ է նաև ոչ ավանդական բանջարաբուծության զարգացումը: Բարձրադիր գոտին ընդգրկում է Ապարանի և Արագածի տարածաշրջաններն ամբողջությամբ և Թալինի տարածաշրջանի մի մասը: Բնորոշվում են անասնաբուծության մասնագիտացմամբ: Արագածոտնի մարզը ՀՀ բնակչության մեջ աչքի է ընկնում ազգային կազմով: Հայերից բացի զգալի թիվ են կազմում եզդիները: ՀՀ-ում բնակվող եզդիների ավելի քան 4/5 –ը ապրում են Արագածոտնի մարզում: Արագածի և Թալինի տարածաշրջաններում են զուտ եզդիաբնակ գյուղերը, որոնց թիվը է 13-է՝ Արևուտ, Դդմասար, Թլիկ, Հակո, Կանչ, Սորիկ, Օթևան, Ռյա Թազա, Ալագյազ, Ջամշլու, Միրաք, Շենկանի, Շամիրամ (Աշտարակի տարածաշրջան): Արագածոտնի մարզը գտնվում է ծովի մակարդակից 1030-4090 մ բացարձակ բարձրությունների միջև, Ոսկեվազ–Օշական հատվածից մինչև Արագածի լեռնագագաթ: Բնականաբար այստեղ հանդես են գալիս վերընթաց բոլոր գոտիները՝ սկսած կիսաանապատայինից մինչև ձյունամերձը, որտեղ բնության ներքին և արտաքին ուժերն իրենց կնիքն են դրել ռելիեֆագոյացման վրա, ձևավորելով հողերի, բույսերի և կենդանական աշխարհի յուրահատուկ նմուշներ: Մարզի տարածքն աչքի է ընկնում տեղումների տարեկան քանակի մեծ տատանումներով՝ 300-320 մմ (ցածրադիր վայրեր) մինչև 900-1100 մմ (Արագածի գագաթամերձ շրջան): Հունվարին միջին ջերմաստիճանը տատանվում է -50 C մինչև -120C, իսկ հուլիսի միջին ջերմաստիճանը՝ 24,50C –ից մինչև 50C: Մարզի տարածքում բարձր է արևափայլի տևողությունը (տարեկան 2200-2600 ժամ), իսկ հյուսիսային հատվածը և միջլեռնային գոգավորությունները աչքի են ընկնում մշտապես փչող քամիներով, հատկապես Փամբակի լեռնաշղթայի շրջանը, Ծաղկահովիտ գյուղի մեձակայքը, որտեղ էլ կառուցվել է մեր հանրապետությունում առաջին հողմային էլեկտրակայանը: Մարզի ջրաբանական ցանցը զարգացած չէ, որը պայմանավորված է լավային ծածկոցների առկայությամբ, որոնցով ներծծվում են թափված տեղումների զգալի մասը: Շատ են ժամանակավոր հոսք ունեցող գետակները, սելավները: Բազմաթիվ են լավային ծածկույթների տակից բխող սառնորակ աղբյուրները, հանքային ջրերը (Թթուջուր): Մարզի հիմնական զարկերակը Քասաղ գետն է՝ 89 կմ Գեղարոտ և Ամբերդ վտակներով: Սրանց աշխատանքի շնորհիվ հունի առանձին հատվածներում ձևավորվել են բնության անձեռակերտ հուշարձաններ՝ կիրճեր (Արքաշենի, Ամբերդի, Քասաղի, Սաղմոսավանքից մինչև Աշտարակ): Հունի առանձին հատվածներ աչքի են ընկնում փոքրիկ ջրվեժներով: Քասաղի վրա կառուցված Ապարանի (91մլն/մ3) և Հալավարի ջրամբարները կարող են օժանդակել ագրոզբոսաշրջությանը տարբեր առումներով (հանգիստ, լողափ, ձկնորսություն, ջրային սպորտաձևեր): Զբոսաշրջային կարևոր դեր ունեն Արագածի գագաթների միջև գտնվող սարավանդի լճերը: Մարզը հարուստ է խմելու բարձրորակ ջրի պաշարներով: Մարզի բուսական և կենդանական աշխարհը հիմնականում լեռնային տափաստանային և մարգագետիններին բնորոշ տեսակներն են: Հանդիպում են՝ բուրավետ օշինդր, բարձր լեռնային երիցուկ, օշեյի ջուխտակ, գայլաթաթ և այլն, որոնք գրանցված են Կարմիր գրքում: Որոշ վայրերում հանդիպում են կաղնու ոչ ընդարձակ (Բյուրականի մոտ), փշատերևների (Ապարանից հյուսիս, Արագածի լանջերին) անտառակներ։

• Գրել Արագածոտնի մարզի զբոսաշրջային ոլորտի դրական և բացասական կողմերը։
• Առանձնացնել Արագածոտնի մարզի զբոսաշրջային զարգացման հեռանկարները։
  • Մարզում հեռանկարային է ագրոտուրիզմի զարգացումը: Այն լիովին համապատասխանում է չափանիշներին, իսկ փոքրամասնությունների, ավանդույթների պահպանությունը կարող են էլ ավելի գրավել զբոսաշրջիկին:
• Առաջարկել մարզի զբոսաշրջության համար անհրաժեշտ լուծման ուղղիներ։

Գործնական․

• Ուրվագծային քարտեզի վրա տեղադրել Արագածոտնի մարզի լեռնագրական հետևյալ միավորները․
  • Թեժառույգի լեռներ
  • Ծաղկունյաց լեռներ
  • Փամբակի լեռներ
  • Ապարանի դաշտ
  • Բերդաբլուր (լեռ, Արագածոտն)
  • Գեղարոտ (լեռնագագաթ)
  • Թուխմանուկ լեռնանցք
  • Շամիրամի սարավանդ
  • Սպիտակի լեռնանցք
  • Փամբակի լեռնանցք
  • Արայի (լեռ) /2577մ/
  • Թեժառույք /2423 մ/
  • Թեղենիս /2851 մ/
  • Ծաղկասար (լեռ) /2219 մ/
  • Ծիլքար (լեռնագագաթ) /2558 մ/
  • Մեծ Արտենի /2047 մ/
  • Փոքր Արտենի /1753 մ/
  • Մենսար /2419մ/
  • Մշկասար /1997 մ/
  • Նիգսար /  3424 մ/